حکمت‌نامه ۲۶ – تبلی السرائر

«مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَیئاً إِلَّا ظَهَرَ فِی فَلَتَاتِ لِسَانِهِ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِهِ».
کسی چیزی را در دل پنهان نمی‌کند مگر اینکه در سخنانی‌ که از دهان او بیرون ‌می‌آید و در حالات چهره او نمایان می‌گردد.

اگر ساحت‌های وجودی انسان را به درونی یا پنهان و بیرونی یا نمایان تقسیم کنیم و ساحت پنهانی او را سه چیز: عقاید، احساسات و تمایلات او بدانیم و ساحت آشکار او را دو چیز: گفتار و رفتار او بدانیم، تظاهرات بخش آشکار، لایه‌های بخش پنهانی او را آفتابی می‌کنند. همه ساحت‌های وجودی انسان با یکدیگر ارتباط ارگانیکی دارند و از او نفسی واحد و شخصیتی یکپارچه و یگانه می‌سازند. این ارتباط باعث می‌شود بخش آشکار شخصیت یعنی زبان گفتار، زبان نوشتار و زبان بدن، لایه‌های پنهان افراد یعنی باورها و تردیدها، احساسات، عواطف و هیجانات و خواسته‌ها و امیال و آرمان‌های او را بر ملا و نمایان سازد.

روشن است آنچه مولا علی می‌فرماید به این معنا نیست که هر پنهانی از آدمی، با هر آشکاری از او، برای هر کسی ظاهر شود. نمودهای انسان، دلالت بر بودهای او دارند ولی هر کسی از دریافت هر نمودی به همه بودهای دیگری راه ندارد. انسان‌شناسان دقیق و با تجربه، قیافه‌شناسان کهنه‌کار، روانکاوان و مشاوران روان‌شناس و دانشمندان هرمنوتیست هستند که قدرت خواندن زوایای پنهان افراد را دارند. دیگران بیشتر دچار توهم هستند و از ظن خود یار افراد می‌شوند و به دلیل ضعف تجربه و اطلاعات قادر نیستند راه به اسرار درون دیگران پیدا کنند.

بسیارند کسانی که دوست ندارند درونشان برملا شود و با سکوت باورها، احساسات و عواطف و خواسته‌ها و امیالشان را می‌پوشانند و سعی دارند تا از تسلط دیگران بر درونشان جلوگیری کنند چون به قول سعدی تا مرد سخن نگفته باشد، عیب و هنرش نهفته باشد. نمی‌گویند، نمی‌نویسند یا خلاف می‌گویند تا مبادا کسی به اسرار درونشان پی ببرد. زبان بدن خود را کنترل می‌کنند ولی باز حالت چهره، ایما و اشاره، حرکت دست و پا و ژست‌های آنها نقاب از درونشان کنار زده و تا حدودی آن را آشکار می‌کند. انسان‌ها معمولاً قادر نیستند زمان زیادی نقش بازی کنند و دیری نمی‌پاید که اسرار درون خود را توسط این سه: زبان کام، زبان قلم و زبان بدنشان نمایان می‌کنند. به قول مولانا: هر چه گوید مرد عاشق، بوی عشق از دهانش می‌‌جهد در کوی عشق.

این موضوع اختصاص به عرصه خصوصی ندارد و در عرصه عمومی هم قابل تعمیم است. گروه‌های قومی و ملی، احزاب و دولت‌ها از طریق گفتار، نوشتار و فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی خود، پرده از عقاید و احساسات و آرمان‌های پنهان خود بر می‌دارند.

امروزه با وجود اینترنت، تلفن‌های همراه، شنود سیستماتیک، شبکه‌های مجازی و غیره دیگر کمتر شخص یا جریانی قادر است زوایای پنهان خویش را کتمان کند و از تبلی السرائر خویش مانع شود و آن را در پس نقاب نگاه دارد. امروزه صاحبان قدرت و ثروت با در اختیار داشتن فضای دیجیتال در دنیا خدایی می‌کنند چون ‌‌یعْلَمُ مَا تَكْتُمُونَ، یعْلَمُ مَا یسِرُّونَ وَ مَا یعْلِنُونَ، یعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ، یعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا تَكْتُمُونَ، یعْلَمُ مَا تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَ مَا یعْلِنُونَ، یعْلَمُ الْجَهْرَ وَ مَا یخْفَى و …. آنان با داشتن ذخایری عظیم از صوت و تصویر و فیلم و سرچ‌ها و داده‌های اطلاعاتی کاربران از طریق ردیابی، تجزیه و تحلیل داده‌ها از بسیاری زوایای پنهان انسان‌ها و جریانات اجتماعی و فکری آگاه شده و آنان را مدیریت می‌کنند.

✍️ محمد نصر اصفهانی

 

محمد نصر اصفهانی

نويسنده اين مباحث، از دانش آموختگان حوزه و دانشگاه بوده و در حوزه قرآن، نهج البلاغه، كلام جديد، اخلاق، تاريخ اسلام و سياست آثاري دارند.

مطالب مرتبط