حکمت‌نامه ۲۵ – داشته‌ها و قانون غیبی
«یا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَیتَ رَبَّک سُبْحَانَهُ یتَابِعُ عَلَیک نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِیهِ فَاحْذَرْهُ».
ای فرزند آدم، هنگامی که می‌بینی پروردگار سبحانت نعمت‌های خود را بدون وقفه بر تو فرو می‌فرستد در حالی‌که تو او را معصیت می‌کنی، بترس.
داشته‌ها یا نعمت‌ها اموری هستند که خدا رایگان به انسان بخشیده است تا او به اختیار خود بقا، دوام و کمال خود را از طریق آنها تأمین کند. انسان یا چنین می‌کند و می‌شود شاکر یا چنین نمی‌کند و می‌شود کافر. این حقیقتی است که قرآن از زبان کسی که دارای نعمت علم به کتاب است بیان می‌کند: هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِیبْلُوَنِی أَأَشْکرُ أَمْ أَکفُرُ وَمَنْ شَکرَ فَإِنَّمَا یشْکرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ کفَرَ فَإِنَّ رَبِّی غَنِی کرِیمٌ. (نمل،۴۰)
نعمت‌های در اختیار ما که به آن می‌بالیم بخشش رایگان خدا است و نتیجه تلاش ما نیست بلکه نتیجه موقعیت‌های غیراختیاری خدادادی است، زمان و مکان تولد ما، ژنتیک ما، انواع هوشی که داریم، پدر و مادر و موقعیت مالی و تربیتی آنان، جامعه و مربیان اجتماعی ما و غیره هیچ یک نتیجه انتخاب ما و به اختیار ما نبوده است.
با توجه به آنچه گفته شد، ادیان دو قانون غیبی را برای بشر آشکار کرده‌اند. یکی در مورد شاکر و دیگری در مورد کافر. اولین قانون غیبی این است که هر کس از هر یک از داشته‌های خود در جهت بقا و کمال خود استفاده کند آن نعمت افزایش می‌یابد و البته اگر تنها برای دوام زندگی خود از آنها بهره برد ولی در جهت کمال خود استفاده نکرد افزایشی در کار نخواهد بود بلکه مطابق همان قانون طبیعی شاهد کاهش آن خواهد بود: لَئِنْ شَکرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکمْ وَلَئِنْ کفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ (ابراهیم،۷) قانون غیبی دوم این است که هر کس از هر یک از داشته‌های خود بر ضد کمال خود استفاده کرد باید بداند که شرایط ناخوشایندی در انتظار اوست این شرایط ممکن است در دنیا و ممکن است در آخرت محقق شود. عذاب دنیا افزایش نعمت در عین معصیت است. به چنین عذابی استدراج گفته می‌شود: وَالَّذِینَ کذَّبُواْ بِآیاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیثُ لاَ یعْلَمُونَ (اعراف، ۱۸۲) کسانی که آیات ما را تکذیب کردند به تدریج از جایی که نمی‌دانند گریبانشان را خواهیم گرفت.
مولا علی با اشاره به این سنت غیبی الهی، به نوع بشر گوشزد می‌کنند که اگر در مسیر زندگی خود، از قدرت، ثروت، شهرت و نفوذ اجتماعی خود علیه، مصالح خویش و دیگران استفاده کردی و مدام بر قدرت، ثروت، شهرت و نفوذ اجتماعی تو افزوده شد بدان که این اتفاق هشداری است به اتفاقات ناخوشاید و دردناک که باید از آن ترسید.
✍️ محمد نصر اصفهانی
