شیر شیطان

بر خلاف تصور اولیه که به نظر می‌رسد که کمیت و کیفیت غذا، نقشی در زندگی و شخصیت انسان ندارد، مولوی بر این باور است که هر آنچه که از بیرون به درون انسان می‌رود به شدت درون و باطن آدمی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همانگونه که خوردن شیر کافی مادر، باعث رشد کودک می‌شود و نخوردن آن باعث سوء تغذیه و اختلال رشد جسم کودک خواهد ‌شد، کیفیت شیر در کیفیت شخصیت کودک تأثیر دارد:
لقمه تخمست و بَرَش اندیشه‌ها
لقمه بحر و گوهرش اندیشه‌ها

به نظر مولوی، لقمه حلال در درون انسان، ایجاد نور می‌کند و در پرتو این نورانیت علم و حکمت زائیده می‌شود. عشق و رقت قلب اثر دیگر این لقمه حلال است:
لقمه‌ای کو نور افزود و کمال
آن بود آورده از کسب حلال
علم و حکمت زاید از لقمة حلال
عشق و رقت آید از لقمة حلال

لقمه حلالی که رقت و عشق آورد، انسان را خدمتگذار انسان‌ها می‌سازد:
زاید از لقمة حلال اندر دهان
میل خدمت عزم رفتن آن جهان

قرآن کریم در آیه ۱۰ سوره نساء عنوان می‌کند که آنان که مال حرام یتیمان را می‌خورند در حقیقت آتش می‌خورند: «إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا». روشن است که آتش با روح و درون آدمی چه می‌کند. مولانا می‌گوید اگر در درون خود آتش حسد را شعله‌ور دیدی و گرفتاری‌های اخلاقی و روحی را مشاهده کردی بدان که اثر لقمه حرام است. این آتش روح انسان را گرفتار جهل و غفلت می‌سازد.
چون ز لقمه تو حسد بینی و دام
جهل و غفلت زاید آن را دان حرام
هیچ گندم کاری و جو بر دهد
دیده‌ای اسپی که کرة خر دهد

انسانی که با لقمه حلال تغذیه کند درونی پاک، روشن و شاد خواهد داشت به همین جهت تاریکی و ملالت و تیرگی را باید علامت این تلقی کند که دمخور با لقمه پاک نیست. باید خود را از مال حرام که شیر شیطان باز کرد تا با روان فرشته صفتان شریک شد.
تا تو تاریک و ملول و تیره‌ای
دان که با دیو لعین همشیره‌ای
طفل جان از شیر شیطان باز کن
بعد از آنش با ملک انباز کن

به نظر مولوی کسی که انبان خود از مال حرام پاک سازد و از مصرف‌زدگی دست بردارد روح خود را نجات خواهد بخشیده و مبدل به گوهری درخشان و چشم نواز و دلنواز خواهد ساخت:
گر تو این انبان ز نان خالی کنی
پر ز گوهرهای اجلالی کنی

✍️ محمد نصر اصفهانی